Z dniem 1 stycznia 2022 roku wchodzi w życie pakiet ustaw Polski Ład, a wraz z nim zmiany w rozliczaniu i opłacaniu składki zdrowotnej. Przewidziano w nim spore zmiany dotyczące wyliczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne, jej rozliczenia i opłacenia. Ustawa ta wprowadza też nowy tytuł do ubezpieczenia zdrowotnego oraz nową grupę osób zwolnionych z opłacania składki.

Zasady ustalania podstawy wymiaru składki w 2022 roku

W chwili obecnej obowiązują jednolite zasady ustalania podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne dla wszystkich osób prowadzących pozarolniczą działalność oraz korzystających z ulgi na start. Od roku 2022 zasady te będą różne, uzależnione od formy opodatkowania osoby prowadzącej pozarolniczą działalność.

Podstawę do obliczenia składki odmiennie będą ustalać przedsiębiorcy opodatkowani na zasadach ogólnych (według skali podatkowej oraz podatkiem liniowym), ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, opodatkowani w formie karty podatkowej oraz pozostałe osoby prowadzące pozarolniczą działalność.

Dla przedsiębiorców opodatkowanych na zasadach ogólnych (według skali podatkowej oraz podatkiem liniowym) oraz opodatkowanych ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych oprócz miesięcznej podstawy wymiaru składki zdrowotnej wprowadzono również roczną podstawę wymiaru. Umożliwi ona rozliczenie składki po zakończeniu danego roku.

W przypadku przedsiębiorców opodatkowanych na zasadach ogólnych, roczna podstawa wymiaru będzie ustalana za okres roku składkowego, który będzie trwał od 1 lutego do 31 stycznia roku następnego.

Przewidziano niższą stopę procentową składki dla przedsiębiorców opodatkowanych podatkiem liniowym

Według obecnie obowiązujących przepisów, dla wszystkich osób prowadzących działalność pozarolniczą albo korzystających z ulgi na start, składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 9% podstawy wymiaru składki.

Natomiast od 1 stycznia 2022 roku dla przedsiębiorców opodatkowanych wyłącznie podatkiem liniowym składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosić będzie 4,9%, jednakże miesięczna wysokość składki nie może być niższa niż kwota ustalona jako 9% minimalnego wynagrodzenia. Składka ustalana od podstawy rocznej nie może być niższa niż kwota odpowiadająca 9% iloczynu liczby miesięcy podlegania ubezpieczeniu i minimalnego wynagrodzenia.

Zmienią się zasady pomniejszania składki

Zgodnie z obowiązującymi obecnie przepisami, jeśli składka na ubezpieczenie zdrowotne obliczona przez płatnika (m.in. za pracownika, zleceniobiorcę, emeryta lub rencistę) jest wyższa od zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych obliczonej przez tego płatnika, składkę za poszczególne miesiące obniża się do wysokości tej zaliczki.

Jednakże po zmianach wprowadzonych Polskim Ładem, od nowego roku składka zdrowotna nie będzie pomniejszana do kwoty faktycznej zaliczki za dany miesiąc, tylko do kwoty odpowiadającej kwocie zaliczki na podatek dochodowy, obliczanej zgodnie z przepisami obowiązującymi 31 grudnia 2021 roku.

Bez odliczania składki na ubezpieczenie zdrowotne od zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych

Od roku 2022 nie będzie można odliczyć składki na ubezpieczenie zdrowotne od zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, a to oznacza, że kwota składki na ubezpieczenie zdrowotne nie będzie już wpływać na wysokość zaliczki i podatku dochodowego od osób fizycznych obliczanego od dochodów uzyskanych od 1 stycznia 2022 roku. Składka na ubezpieczenie zdrowotne (9% podstawy wymiaru), będzie pomniejszała świadczenie wypłacane przez ZUS.

Rozliczenie składki zdrowotnej, zmiany w dokumentach rozliczeniowych, nowe terminy ich składania i opłacania składek

Z uwagi na zmiany podstawy wymiaru składki zdrowotnej za osoby prowadzące pozarolniczą działalność, od stycznia 2022 roku zmienią się także wzory dokumentów rozliczeniowych ZUS DRA i ZUS RCA. W dokumentach tych przedsiębiorcy będą podawali dodatkowe informacje, m.in.:

  • formę opodatkowania w danym miesiącu
  • przychód lub dochód

Dodatkowo uchylony zostanie raport ZUS RZA. Od dokumentów składanych za styczeń 2022 roku, rozliczenie składki zdrowotnej osób, które podlegają wyłącznie temu ubezpieczeniu, nastąpi w raporcie ZUS RCA. Dotyczy to także korekty raportów ZUS RZA za okres od 1999 roku do 2021 roku.

Zmieni się także termin przekazywania dokumentów rozliczeniowych i opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne oraz ubezpieczenia społeczne dla większości płatników, bo tylko dla jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych termin pozostanie bez zmian, czyli do 5 dnia następnego miesiąca.

Dla pozostałych płatników składek termin będzie zależał od tego czy posiadają osobowość prawną, czy też nie:

  • do 15 dnia następnego miesiąca będą opłacać i rozliczać za dany miesiąc m.in. spółki kapitałowe (spółki akcyjne i spółki z o.o.), spółdzielnie, stowarzyszenia, fundacje
  • do 20 dnia następnego miesiąca wykonywać ten obowiązek będą pozostali płatnicy, np. opłacający składki wyłącznie na własne ubezpieczenia, spółki osobowe (jawne, partnerskie, komandytowe, komandytowo-akcyjne)

Nowe terminy dotyczą opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, FP i FS, FGŚP oraz FEP rozliczanych w dokumentach składnych za styczeń 2022 roku i za następne miesiące.

Z powodu zmian w ustalaniu składki zdrowotnej, osoby prowadzące działalność gospodarczą i opłacające składki na własne ubezpieczenia lub osoby z nimi współpracujące, będą musiały za okres od stycznia 2022 roku co miesiąc przekazywać dokumenty rozliczeniowe do ZUS.

Zwolnienie ze składania dokumentów będzie dotyczyło wyłącznie:

  • duchownych
  • osób składających dokumenty za nianie
  • osób, które podlegają dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu

Pojawi się nowy tytuł do ubezpieczenia zdrowotnego

Od 1 stycznia 2022 roku podmiot wypłacający wynagrodzenie osobie pełniącej funkcję na mocy aktu powołania, będzie musiał zgłosić tę osobę do ubezpieczenia zdrowotnego oraz rozliczać i opłacać składki na to ubezpieczenie.

Obowiązek ubezpieczenia powstanie z dniem powołania, a wygaśnie z dniem odwołania. Składka na to ubezpieczenie będzie ustalana od wypłaconego wynagrodzenia. Sfinansuje ją z własnych środków osoba ubezpieczona, a opłaci podmiot wypłacający wynagrodzenie.

Nowa grupa osób zwolnionych z obowiązku opłacania składki

Od 2022 roku składki zdrowotnej z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności nie będzie musiała opłacić osoba, która równocześnie pozostaje w stosunku pracy i podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu zatrudnienia nie będzie przekraczać minimalnego wynagrodzenia.

Dodatkowe warunki skorzystania przez przedsiębiorcę ze zwolnienia z opłacania składki zdrowotnej są następujące:

  • przychody z pozarolniczej działalności nie mogą być wyższe niż 50% minimalnego wynagrodzenia
  • musi być opodatkowany w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych

Składki ubezpieczeniowe w przypadku prowadzenia kilku rodzajów działalności

Od nowego roku prowadzenie działalności twórczej i artystycznej, wykonywanie wolnego zawodu nie będzie już traktowane jako prowadzenie odrębnego rodzaju działalności.

Rodzajami działalności będzie jedynie działalność gospodarcza prowadzona w formie:

  • spółki cywilnej
  • jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
  • spółki jawnej
  • spółki komandytowej
  • spółki partnerskiej

Tylko od tych rodzajów działalności, w razie prowadzenia kilku jednocześnie, trzeba będzie opłacać składki zdrowotne.

Obowiązek ten będzie dotyczył jednak tylko tych płatników, którzy nie będą uzyskiwali przychodów z działalności gospodarczej i do których nie będą miały zastosowania zasady ustalania podstawy wymiaru składki od dochodu (opodatkowanych na zasadach ogólnych) lub przychodów (opodatkowanych ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych).


Zmiana zasad finansowania składek od wynagrodzeń z tytułu nielegalnego zatrudnienia oraz wynagrodzeń nieujawnionych

Pracodawca będzie finansował w całości składki za pracownika od wynagrodzeń z tytułu nielegalnego zatrudnienia lub od nieujawnionych właściwym organom państwowym wynagrodzeń. W takiej sytuacji składki zarówno na ubezpieczenie zdrowotne, jak i społeczne nie będą obciążały pracownika.

Podstawa prawna: ustawa z dnia 29 października 2021 roku o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 roku poz. 2105)